نوروز به عنوان یک فرهنگی دیرینه تجلیل از زنده شدن دوباره طبیعت، در فهرست میراث‌های فرهنگی (یونسکو) سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد، به حیث میراث فرهنگی جهانی ثبت شده و از جانب مجمع عمومی سازمان ملل متحد به عنوان (روز بین‌المللى) رسمیت یافته است. در این روز از جانب اکثر کشورهای اعضای سازمان ملل، پیام‌های تبریکی به مردم کشورهای که از این روز تجلیل می‌کنند، فرستاده می‌شود. این یعنی جشن نوروز، ارزش جهانی دارد و قدمت فرهنگی دور و دراز که باید از آن تجلیل شود.
نوروز در افغانستان، یکی از سنت‌های باستانی است که با سیر تحولات تاریخی و با توجه به شرایط ویژه فرهنگی و جغرافیایی به شیوه‌های متفاوتی اجرا می‌شود. با مطالعه تاریخ کهن افغانستان معلوم می‌شود که این جشن نوروز در افغانستان در طول تاریخ از نسلی به نسلی منتقل شده و به صورت میراث گرانبها به جا مانده است
هزاران سال پیش، ساکنان سرزمین آریانا ( افغانستان، تاجیکستان و ایران) روز اول سال و آغاز بهار را با برگزاری مراسم‌های ویژه توأم با سرور و شادمانی جشن می‌گرفتند. براساس اسطوره‌های ملی، پنج هزار سال پیش در عهد یما در بلخ، جشن باستانی نوروز پایه‌ریزی شد که تا کنون با همان فر و شکوهمندی برپا می‌شود.
در گذشته، جشن نوروز با نام‌هایی چون «جشن جمشیدی» و یا « نوروز سلطانی» یاد می‌شد و امروزه این جشن با نام‌هایی مانند «جشن نوروز»، «نوروز باستان»، «میله گل سرخ»و «عید نوروز» برگزار می‌شود.
مراسم و جشن‌های نوروز در افغانستان
جشن نوروز در بسیاری از نقاط افغانستان، باشکوه خاصی برگزار می شود، در مزارشریف، در زیارتگاه منسوب به حضرت علی، جشن بزرگی به نام «میله گل‌سرخ» برگزار می‌گردد و همه ساله، هزاران نفر از زایران آن زیارتگاه و علاقه مندان نوروز، از نواحی مختلف کشور، حتی از کشورهای ایران و تاجیکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه به شهر مزارشریف می روند واین جشن ملی و دیرینه را با شکوهمندی برگزار می‌کنند.
نوروز در افغانستان با برگزاری مراسم و جشن‌های سنتی همراه است. برگزاری میله گل سرخ، جشن دهقان، سبزه لگد، گشت و گذار در دشت شادیان، آتش بازی در شب نوروز، دیدار از بلخ باستان زادگاه مولانای بلخ، مسابقات بزکشی و گودی‌پران بازی از جمله برنامه‌های اصلی جشن نوروز می‌باشند
تهیه غذاهای گوناگون، هفت سین و هفت میوه از دیگر مراسم‌هایی است که مردم افغانستان در هنگام تبدیل سال نو خورشیدی به آن توجه می‌کنند.
جشن دهقان
در روز دوم نوروز از اولین ماه بهار، کشاورزان به گونه‌ای دیگر از آن تجلیل می‌کنند. آنها با برگزاری مراسم سنتی که به “جشن دهقان” مسمی است، از آمدن بهار استقبال می‌کنند.
دهقانان و باغبانان در شکوفایی و بارور شدن زمین بوسیله کاشت درختان و یا غلات نقش بارزی دارند؛ به همین سبب روز دوم سال نو را روز دهقان نام گذاری شده است. دهقانان و باغبانان در نواحی مختلف با به نمایش گذاشتن محصولات زراعتی و وسایل پیشه خود این روز را جشن می‌گیرند.
جشن (میله) گل سرخ
جشن گل سرخ ( میله گل سرخ، گلگشت) یک جشن، ویژه ایام نوروز است. این جشن در شهر مزار شریف در ۴۰ روز اول سال و به مناسبت روییدن گل‌های سرخ (گل سرخ، لاله‌های خود رو است که از جمله اولین گل‌های بهاری شمرده می‌شود)، در دامنه دشت‌های سبز مشرف به شهر، اجرا می‌شود.
در طول این ۴۰ روز مردم از سرتاسر کشور برای حضور در این جشن به مزار شریف می‌روند. در این روزها مزار شریف چراغان است،
جهنده بالا
میله گل سرخ به طور هم‌زمان با مراسم «جهنده بالا» انجام می‌شود. مراسم جهنده بالا از مراسم خاصی است که در زیارتگاه مسجد کبود که به آن زیارت سخی نیز می‌گویند، برگزار می‌شود.
این مراسم با افراشتن یک علم ( علمی که با پارچه‌های سبز پوشیده شده و به ژنده سخی معروف است)، در صحن مسجد کبود در صبحگاه اولین روز هر سال اجرا می‌شود. این مراسم در بستر تاریخ هم از سوی دولت‌مردان و هم از جانب توده‌ها به صورت گسترده گرامی داشته شده است.
سبزه لگد کردن
بخش دیگری از میله گل سرخ، رفتن به بیرون از خانه‌ها و شرکت در مراسم «سبزه لگد کردن» است. برخی از دختران و زنان افغانستان معتقدند که در جریان این چهل روز برگزاری میله گل سرخ، رفتن به سبزه‌زارها و پای کوبی بر سبزه‌ها، شر و بلا را دور می‌کند و بخت همگی را باز می‌کند.
هفت سین و هفت میوه
در افغانستان نیز مانند ایران، سفره هفت سین پهن می‌شود و سیب، سنجد، سبزی، سمارق، سرکه، سمنو و سیر اجزای تشکیل دهنده این سفره را تشکیل میدهد. در کنار این هفت سین، هفت میوه نیز زینت دهنده سفره می‌شود و مردم افغانستان با آن از مهمانان پذیرایی می‌کنند.
هفت میوه ترکیبی از هفت نوع میوه خشک است که شامل بادام، گردو، پسته، کشمش، زردآلو، سنجد و قیسی می‌شود؛ این ترکیب برای چند روز در آب گذاشته می‌شود به طوری که آب طعم این هفت نوع میوه را به خود می‌گیرد و شیرین می‌شود.
سمنک یا سمنو
از آیین‌های دیگر نوروزی تهیه سمنک است که از دیرباز در افغانستان عمومیت دارد. سمنک نوعی غذای سنتی است که از آرد گندم، روغن و آب تهیه می‌شود. به عقیده عامه، سمنک نه تنها نذر برآمدن حاجت‌ها و مرادها است بلکه با خود برکت و خیر به ارمغان می‌آورد.
سمنک طی مراسم خاصی تهیه و به عنوان غذای نوروزی بین دوستان و اقارب توزیع می‌گردد. زنان از آغاز شب نوروز تا سپیده دم اولین روز بهار به صورت دسته جمعی به پخت سمنک و خواندن اشعار قدیمی در هنگام پخت می‌پردازند.
بزکشی
بزکشی از بازی‌های مشهور و سنتی افغانستان است که در روزهای نوروز انجام می‌شود. در این بازی، بزی را ذبح کرده و آن را در میدان روی بیرق قرار می‌دهند. بازیکنان که «چاپ انداز» نام دارند، باید لاشه بز را در حین سوارکاری از روی زمین برداشته و آن را با پیشی گرفتن از رقبا در محل مشخصی که معمولأ یک دایره علامت گذاری شده در زمین بازی است بر زمین بگذارند.
ترانه خوانی
خواندن سرود و ترانه‌های نوروزی از تفریحات جشن گل سرخ است. در این سرودها به زیبایی گل‌های شقایق، شهر مزار شریف و گنبد سبز مزار و چمنزارهای گسترده بلخ و سرافرازی و خرمی کشور اشاره می‌شود.
همچنین در این ۴۰ روز، تنین آواز ترانه مشهور« ملا ممد جان» از هر کوی و برزن شنیده می‌شود. ملا ممد جان، یکی از محبوب‌ترین سرودهای نوروزی است. این ترانه از زبان دختری سروده شده است که آرزوی همسری با جوانی به نام محمد جان (ممد جان) را دارد و آرزو می‌کند که در جشن گل سرخ، خواسته او برآورده شود.
هدیه نوروزی
یکی دیگر از سنت‌های اجتماعی مردم در استقبال از سال نو، بردن هدایای نوروزی به خانه نامزد است. این سنت که به هدف تحکیم روابط دو خویشاوند انجام می‌شود، معمولأ از طرف خانواده داماد صورت می‌گیرد. این هدایا شامل یک دست لباس، چند کیلو ماهی پخته شده، جلبی، میوه تازه، انگشتر یا گوشواره طلا همراه با گل و شیرینی است.
خانه تکانی
خانه تکانی در آستانه نوروز از سنت‌های مردم افغانستان است. زنان با شستن فرش‌ها و گردگیری خانه خود تلاش می‌کنند تا پاکیزگی و نشاط را در آستانه بهار در خانه بیاورند. تزئین و رنگ کردن خانه بعد از زمستان که دود چری‌ها رنگ و روی خانه را کدر کرده، از جمله خانه تکانی محسوب می‌شود.
آدرس: مزار شریف
نویسنده:علی سلطانی هروی
شما اولین دیدگاه را ثبت نمایید.