پل مالان هرات

پل مالان هرات یکی از مکان‌های تاریخی و توریستی ولایت هرات به شمار می‌رود. براساس گزارش‌ها این پل در حدود ۹۶۰ سال قبل احداث شده است.

برخی از اهالی هرات بر این باورند که این پل در روزگار قدیم توسط یکی از زرتشتیان هروی احداث شده اما آنگونه که «رسول پویان» در کتاب «جغرافیای عمومی» هرات نوشته بیشتر هراتیان بر این عقیده‌اند که پل یاد شده را ۲ خواهر خیر اندیش به نام «بی بی حور» و «بی بی نور» در قرن هفتم هجری مطابق قرن ۱۳ میلادی از دسترنج خود ساخته‌اند.

از آنجایی که این پل در منطقه‌ای احداث شده که به نام «مالان» یاد می‌شود، لذا پل ذکر شده پل مالان نامگذاری شده است.

قبل از احداث پل پشتو (پشتون) در سال ۱۳۴۰ تنها پلی که مسیر هرات – قندهار را پیوند می‌زد، پل مالان بود.

براساس شواهد تاریخی این پل در نقل و انتقالات میان هرات و هندوستان از طریق سیستان (مناطق امروزی فراه و نیمروز) و قندهار نقش مهمی را در طی قرون متمادی ایفا کرده است.

این پل و مسیر بازرگانی بین هرات و هندوستان باعث شکوفایی اقتصادی منطقه شده بود.

در تاریخ «حبیب‌السیر»، در مورد این پل چنین آمده است: «پل مالان مبنی بر ۲۶ طاق که از خشت پخته و گچ و آهک ساخته شده و در هیچ یک از تواریخ مذکور بانی آن مشخص نیست و آنچه از النسه و افوا استماع می‌افتد آن است که یکی از بانوان آن را بنا کرده است».

در مورد مواد و مصالح ساختمانی که در این پل به کار رفته است، گفته می‌شود که معماران برای استحکام بیشتر پل، تخم‌مرغ و پوست آن را در ملات (مواد ساختمانی آن زمان) مانند خاکستر و آهک مخلوط کرده  و در احداث آن بکار گرفتند تا در مقابل طغیان آب مقاومت کند.

طبق نوشته «ولی شاه بهره» در کتاب «هرات نگین خراسان»، پل مالان دارای زیر ساخت و استحکامات اساسی بوده و آب ریزهای این پل دارای سرعت گیر‌هایی است که از شدت حرکت آب جلوگیری به عمل می‌آورد.

هزینه ساخت پل باستانی مالان که به روایت مورخین، درسال ۱۱۱۰ میلادی مطابق ۵۰۵ قمری درزمان سلطان سنجر سلجوقی، ساخته شده، از فروش تخم‌مرغ پرداخت شده است.

این پل در گذر زمان تاکنون بارها ترمیم شده و در اشعاری که در کتاب «معاصرین سخنور» آمده نشان از این دارد که این پل یک بار هم در دوره «شجاع الدوله» باسازی شده است.

پل مالان که سیلاب حوادث

غبار هستی اش بر باد کرده

وزیر بی نظیر از روی تدبیر

اساسش را ز نو بنیاد کرده

به تاریخ بنایش گفت صدیق

«شجاع الدوله خان آباد کرده»

در چند دهه اخیر و در جریان تجاوز شوروی به افغانستان این پل آسیب جدی دید و چند طاق آن فرو ریخت و بعد از خاتمه جنگ به کمک مالی موسسه «داکار» و با نظارت مرکز میراث فرهنگی هرات تعمیر اساسی شد.